Əsas Səhifə Konsulluq Press-relizlər Azərbaycan Mətbuat Əlaqə

Press - Reliz Arxivi
 

• 10.04.2010   PRESS-RELEASE No- 09
 

• 26.03.2010   PRESS-RELASE No- 08 31 March Genocide. Special Edition
 

• 21.02.2010   PRESS-RELİZ No- 07 HOCALI SOYKIRIMI Özel Yayın
 

  
 
Press - Reliz
  Special Edition - 31 March Genocide Bloody Memory


31 Mart 1918. Azerbaycanlıların Soykırım Günü

Azerbaycanlıların Soykırım Günü (Azerice: Azərbaycanlıların soyqırımı günü), Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 31 Mart'ta özel gün.

26 Mart 1998 yılında, Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in bildirisi ile her yıl 31 Mart
"Azerbaycanlıların Soykırım Günü" olarak anılmaya başlamıştır.

Mart Olayları

Rusya İç Savaşı'nda Bolşevik - Ermeni Devrimci Federasyonu ile Müsavat Partisi - Dikaya Tümeniarasında meydana gelen ve Mart Olayları olarak bilinen çatışma sırasında 31 Mart 1918 tarihinde Bakü'de yaşanan sivillerin ölümlerine dayanmaktadır.
Ermeni Devrimci Federasyonu, Bakü'nün denetimini elinde tutan Bolşeviklerin desteğiyle, Müsavat'a yönelik karşı devrimcileri bastırmak için askerî harekâtı başlatmıştır. Çatışma ve olayın sonucunda 3.000 - 12.000 kişi öldürülmüş ve kent içindeki cami, okul ve çeşitli mimari yapılar da büyük hasar görmüştür.
Bakü'den sonra Guba, Şamahı, Gence ve diğer kent ve bölgelere de yayılan kıyım, Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu'nun bölgeye gelerek olaylara müdahale etmesiyle sona ermiştir.

31 Mart Azerbaycanlıların soykırım günü

31 Mart Azerbaycan' da Azerbaycanlıların soykırım günü olarak anılır. 91 yıl önce o gün Bakü' de emsalsiz katliamlar baş göstermiştir ki; bunların başında da Bolşevik-Ermeni dayanışması vardı
Azerbaycan kaynaklarına göre, 31 Mart 1918 tarihinde Bakü'deki silahlı Ermeni grupları, kentin denetimini elinde tutan Bolşevik yönetiminin desteğiyle Azeri Türklerine yönelik karşı devrimcileri bastırma” adı altında kıyım hareketi başlattı.
Kıyım hareketi, sadece birkaç gün içinde Bakü ve çevresinde 50 bin civarında Azeri Türkünün öldürülmesiyle sonuçlanırken, kent içindeki cami, okul ve çeşitli mimari yapılar da büyük hasar gördü.
Bakü'den sonra Şamahı ve Guba gibi diğer kent ve bölgelere de yayılan kıyım, Nuri Paşa komutasındaki Kafkas Türk İslam Ordusu'nun bölgeye gelerek müdahale etmesiyle sona erdi.
Bu süreçte, Doğu'nun ilk demokratik cumhuriyeti” kabul edilen ”Demokratik Azerbaycan Cumhuriyeti”nin merkezi de Gence'den Bakü'ye taşındı.
Mart-Nisan 1918 olayları, Azeri Türklerine yönelik Ermeni saldırılarının sadece bir kısmını oluşturuyor. Azeri Türkleri, gerek Çar Rusyası, gerekse Sovyetler Birliği döneminde merkezi yönetimin uygulamalarıyla bugünkü Ermenistan'ın bulunduğu tarihi topraklarından gruplar halinde çıkartıldı.
Son olarak 1980'lerde başlayan Ermeni saldırganlığı sonucu, bugünkü Azerbaycan topraklarının yaklaşık yüzde 20'si işgal edildi, bir milyona yakın Azeri Türkü halen mülteci konumunda yaşıyor.

31 Mart 1918 – Soykırım Günü

Son yüz yılda, Ermenilerin, Anadolu Türklerine ve Azerbaycan Türklerine karşı saldırılar ve soyqırımların en önemlilerinden biri olan 31 Mart 1918 Bakı Soykırımının yıl dönümü, Azerbaycan Hökümeti tarafından Soykırım Günü olarak elan edilmiştir

Mart Soyqırımı ve ya Mart Hadiseleri (ingilisce: March Events) - 1918-ci ilin 30 mart ve 3 aprel tarixleri arasında Bakı şeherinde ve Bakı quberniyasının müxtelif bölgelerinde Bakı Soveti ve Daşnak Ermeni silahlı destelerinin Azerbaycanlılara qarşı töretdikleri qırğın. Resmi menbelere esasen soyqırımın neticesinde 12 mine yaxın azerbaycanlı qetle yetirilmiş[1][2][3]., on minlerle insan itkin düşmüşdür. Azerbaycan prezidenti Heyder Aliyevin 26 mart 1998 tarixli serencamı ile 31 mart Azerbaycanlıların Soyqırım Günü kimi qeyd olunur.
1917-ci ilde Rusiyada baş vermiş Oktyabr inqilabının neticesinde, Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi Bolşevik Bakı Soveti Bakı quberniyasında hakimiyyeti ele keçirmişdir. Etnik Ermeni olan ve Britaniya hökümetinden milyon qızıl rubl mebleğinde ilkin yardım alan [4] Stepan Şaumyan, Bakıda azerbaycanlılara qarşı Bolşeviklerle Ermeni milliyetçilerinin emekdaşlığını temin etmişdir [5].
9 mart, 1918-ci ilde, Hacı Zeynalabdin Tağıyevin oğlu Mehemmed Tağıyevin defn merasiminde iştirak etmek üçün, general Talışınskinin başçılıq etdiyi Azerbaycan alayı Bakıya qelmişdir [3]. Mehemmed Tağıyev Lenkeran şeherinde baş veren ixtilafda Rus-Ermeni silahlı desteleri terefinden qetle yetirlmişdir ve onun defn merasimi 27 mart gününe teyin edilmişdir [3].
General Talışınski Bakıya gelmeden bir neçe gün evvel, Lenin Bakı Sovetinin başçısı Stepan Şaumyana aşağıdakı mezmunda teleqram yollamışdır:
Hörmetlı yoldaş Şaumyan:
Mektubunuz üçün teşekkür edirem. Sizin düşünülmüş siyasetiniz bize çox xoşdur, ve yaranmış veziyyetde siyasetinizin daha derin ve ehtiyatlı diplomatiya ile birge tetbiq edilmesini meqsede uyğun sayır ve neticede qelebe çalacağımıza eminik.
Çetinlikler gözlenilmezdir, ve indiye dek biz yalnızca imperialistler arasında narazılıqlar ve münaqişeler neticesinde ireli getmişik. Bu konfliktleri işletmeyi öğrenin, hal hazırda diplomatiya öğrenmek vacibdir.
Bütün dostalara xoş arzular ve salamlar.
Leninin Şaumyana etdiyi bu müraciete baxmayaraq, Bakıya daxil olarken general Talışınski ve Azerbaycan alayının üzvleri Bakı Soveti terefinden hebs altına alınmışlar, neticede şeherde yaşayan Azerbaycanlılar Sovete qarşı müqavimet göstermeye başladılar [7]. Neticede baş veren silahlı münaqişe martın 30-dan aprelin 3-de qeder Bakıda devam etmişdir [3], ve tarixde "1918-ci ilin Mart Günleri" kimi tanınır [8]
1918-ci ilde Rusiyada yaranmış veziyyetden istifade eden ermeniler öz istediklerine bolşevizm bayrağı altında nail olmağa cehd edirdiler. Bakı kommunası 1918-ci ilin martında cinayetkar planı heyata keçirmeye başlayır. Texminen 7 min ermeni esgeri müxtelif cebhelerden Bakıya getirilir. Bundan başqa “Qırmızı Qvardiya” adı altında yaradılan 10-12 minlik ordunun da 70%-i ermenilerden ibaret idi. Qabaqcadan hazırlanan anlaşmaya esasen, bolşevik-ermeni koalisiyası cebhe boyu hücuma keçdi. Martın 30-da axşam saatlarında Bakıda ilk ateş sesleri eşidildi. Tepeden dırnağa qeder silahlanmış ermeni esgerleri müselmanların evlerine basqınlar ederek onları vehşicesine öldürür, körpelere ve qocalara aman vermirdiler. Qadınlar daha ağır şekilde öldürülürdüler. Arxiv materiallarına esasen qulaqları, burunları kesilen, orqanları parça-parça edilen 37 qadının meyiti tapılmışdı. N.Nerimanov Ermeni vehşilerinin töretdikleri qetliamlar haqqında bele behs edir: “Bolşevik olan bir müselmana bele aman verilmedi. Müselmanlara her cür cinayeti etdiler. Neinki kişiler, hetta hamile qadınlar da daşnaqlardan canlarını qurtara bilmediler". Mart soyqırımından bir il sonra ermeniler bu hadiseleri bolşeviklerle Müselmanlar arasında cereyan eden hakimiyyet mübarizesi kimi metbuatda yaydılar. 1919-cu ilin yayında ABŞ terefinden Bakıya gönderilen general Harborda teqdim edilen senedde ermeni yepiskopu Baqrat ermenilerin mart hadiselerinde iştirakını inkar edir. Baqrat Bakıda hadiseler zamanı öldürülen 1000 neferden 300-nün ermeni ve rus, 700-nün müselman olduğunu iddia edirdi. Bu soyqırım tekce Bakıyla ehateli deyildi. Aprel ayının ilk ongünülüyünden etibaren Bakıda töredilen bu qetliamlar eynile Şamaxı, Quba-Xaçmaz, Lenkeran, Hacıqabul, Selyan, Zengezur, Qarabağ, Naxçıvan ve diger bölgelerde de edildi.
Ermenilerin 1918-ci il mart ve aprel aylarında Şamaxı ve ona qonşu kendlerde töretdikleri qetliamları isbat eden çoxlu sayda arxiv materialı var. Bu materiallar arasında 22 noyabr 1918-ci ilde Tecili Araşdırma komissiyasının başçısı A.Xasmemmedovun Azerbaycan Respublikası Edliyye Nazirliyi başçısına Şamaxı şeheri ve ona qonşu kendlerin dağıdılması ve müselman ehali üzerinde ermenilerin işgenceleri ve cinayetleri haqqında melumatını, hemin komissiyanın üzvü A.Novatskinin bu meseleyle bağlı komissiya başçısına verdiyi melumatı, bu işlerde cinayetkar şexslerle bağlı mehkeme işinin başaldılması haqqında Tecili Araşdırma komissiyasının 12 iyul 1919-cu il tarixli qerarını göstermek olar.
Şamaxı şeheri ve ona qonşu olan kendlerde ermeniler terefinden töredilen soyqırım hadiseleri haqqında 7 cild, 925 sehifeden ibaret araşdırma materiallarında toplanmış melumatlar ermenilerin cinayet ve qetliamlar etdiklerini bir daha gösterir. Onu da qeyd edek ki, adını qeyd etdiyimiz Araşdırma Komissiyası terefinden hazırlanan senede göre hele yanvar ayında Bakı Soveti terefinden 15 maşın, mart ayının ortalarında ise 60 maşın dolusu silah ve 2000 ermeni esgeri Şamaxıya gönderilmişdi. Tekce Mart ayında Şamaxının 58 kendi Bakı Sovetine bağlı ermeni ordusu terefinden dağıdıldı. Texminen 8 mine yaxın insan öldürüldü ki, bunun da 1653 neferi qadın, 965-i ise uşaqdı. 1918-ci ilde 15 min ehalisi olan Şamaxının 1921-ci ilde ehalisi texminen 1700 nefere enmişdi. Bu kütlevi soyqırım hadiseleri tekce Bakı ve Şamaxıda deyil, Azerbaycanın demek olar ki, bütün bölgelerinde heyata keçirilmişdi.
Ermeniler bütün Azerbaycanı işğal etmeye cehd gösterdiler. Onlar bu defe Qarabağda yaşayan ermenilerle birleşib Genceye hücuma hazırlaşırdılar. Lakin 1918-ci ilin mayında Azerbaycan Xalq Cümhuriyyetinin yaradılması, Azerbaycanın erazi bütövlüyü uğrunda ölüm-qalım mübarizesinin başlanması işğalçıların bütün planlarını pozdu.
1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakı, Şamaxı, Quba, Lenkeran ve diger erazilerde ermeni faşistleri 50 min azerbaycanlını qetle yetirmiş, 10 minlerle insanı öz torpaqlarından qovmuşlar. Hemin hadise Azerbaycan xalqının tarixine qara herflerle yazılmışdır.

Azerbaycanlıların soyqırım günü haqda serencam
1917-ci il oktyabr devrimi ve hakimiyyete kommunistlerin gelmesi zamanı yaranmış veziyyetden istifade eden ermeni milletçileri ve onların cemleşdiyi “Daşnaksütyun” partiyası Bakıda ve diger yerlerde azerbaycanlılara qarşı mitinqler keçirmeye başladılar. 1918-ci il Mart ayının 30-da ermeni kilsesi yanında toplaşan daşnak destesi müselmanlara ilk ateş açdı. 31 mart seher tezden bolşevik-daşnak desteleri azerbaycanlılar yaşayan “Kerpicxana”, “Memmedli” ve başqa mehellelere hücum etdiler. Hemin mehelleleri havadan teyyareler, denizden ise herbi gemiler bombalamağa başladılar. Ermeniler rusları inandırmışdılarki, guya İçeri şeherde azerbaycanlılar rusları qırıblar. Matroslar bunun yalan olduğunu bilenden sonra ateşi dayandırsalarda artıq gec idi, alova bürünmüş mehellelerde ölenlerin sayı hesabı yox idi. Ermeni milletçi faşistleri heçkime rehm etmirdiler, qarşılarına çıxan herkesi türk deye derhal qetle yetirirdiler. Daşnaklar deyirdiler: “Biz heç bir bolşevik tanımırıq, tekce müselman olmağın kifayetdir”. Onlar evleri qaret edir, adamları yandırır, hamile qadınları ağılasığmaz işgencelerle qetle yetirirdiler. İnqilabi müdafie komitesi azerbaycanlıların müracietini qebul etdikden sonra döyüşün dayandırılması haqqında gösteriş verdi. Lakin azeri-türk soyqırımı aprelin 2-ne qeder davam etdi. Ermeniler azerbaycanlılara mexsus mektebleri, kitabxanaları, medeniyyet ocaqlarının hamısını yandırırdılar. Onlar “Kaspi” metbeesini, “Açıq söz” qezetinin redaksiyasını, “İsmailiyye” binasını yandırmışdılar. “Teze pir” mescidinin minarelerini ise top ateşi ile delik-deşik etmişdiler. Mart soyqırımı zamanı tekce Bakıda 12 minden çox adam qetle yetirildi. Bolşevik-daşnak destelerinin bu vehşilikleri tekce Bakı ile bitmir. Onlar Quba, Şamaxı, Kürdemir, Salyan ve Lenkeran qezalarında soyqırımı davam etdirmişdiler. S.Lalayansın desteleri 3-16 aprel tarixinde Şamaxı ehalisine divan tutdu. Yerli ermeni ve rus-malakan kendlilerinin kömekliyi ile 7 min adam öldürüldü. 72 kend qaret edildi ve yandırıldı. Aprel ayında Quba qezasına gönderilen daşnak destelerinin komandiri Hamazasp bildirmişdi ki; “Men ermeni xalqının qehremanı ve onun müdafieçisiyem...Mene Xezer denizinden Şahdağadek olan erazide bütün müselmanları nehv etmek emri verilmişdir”. Onun başçılıq etdiyi daşnak desteleri Quba qezasında 122 kendi yandırdılar. Yerli sakinler ise min bir ezablarla qetle yetirildiler. Ermeniler adamların gözlerini çıxararaq “gözmuncuğu” düzeltmişdiler. Ermeni milletçileri terefinden töredilen bu soyqırım zamanı 30 mine yaxın adam öldürüldü.
Azerbaycan xalqına qarşı töredilmiş bütün soyqırım facielerini qeyd ederek qerara alıram:
“31 mart azerbaycanlıların soyqırım günü elan edilsin”.
Azerbaycan Respublikasının Prezidenti Heyder Aliyev. 26 mart 1998-ci il

1. ↑ "New Republics in the Caucasus", The New York Times Current History, v. 11 no. 2 (March 1920), p. 492
2. ↑ Michael Smith. "Anatomy of Rumor: Murder Scandal, the Musavat Party and Narrative of the Russian Revolution in Baku, 1917-1920", Journal of Contemporary History, Vol 36, No. 2, (Apr. 2001), p. 228
3. Michael Smith. "Azerbaijan and Russia: Society and State: Traumatic Loss and Azerbaijani National Memory"
4. ↑ Peter Hopkirk, "Like hidden fire. The Plot to bring down the British Empire", Kodansha Globe, New York, 1994, pp. 262-266, 287
5. ↑ Peter Hopkirk, "Like hidden fire. The Plot to bring down the British Empire", Kodansha Globe, New York, 1994, p. 287. ISBN-10: 1-56836-127-0

Consulate General of the Republic of Azerbaijan
Press Servıce